Drony – Materiały szkoleniowe do kategorii OTWARTEJ A1 / A3

Przedstawiamy materiały szkoleniowe na podstawie Urzędu Lotnictwa Cywilnego dla OPERATORÓW Bezzałogowych Statków Powietrznych w kategorii OTWARTEJ A1 / A3

Cykl szkolenia on-line dla kategorii otwartej zaczniemy od informacji ogólnych i zbioru dobrych praktyk. Latanie bezzałogowym statkiem powietrznym, potocznie nazywanym dronem, to wielka przyjemność ale również ogromna odpowiedzialność. Wzbijając się w powietrze, stajesz się uczestnikiem ruchu lotniczego. Jesteś pilotem, a każdy pilot musi dbać o bezpieczeństwo lotnicze. Zarówno w powietrzu, jak i na ziemi.

---

W przypadku wykonywania lotów w kategorii OTWARTEJ masz kilka formalności do spełnienia. 

Zarejestrować jako operator systemu bezzałogowego statku powietrznego na stronie https://drony.ulc.gov.pl/account .

Przepisy UE wymagają  rejestracji operatorów, których operacje mogą stwarzać zagrożenie, w tym zagrożenie dla bezpieczeństwa publicznego, ochrony prywatności oraz danych osobowych lub ochrony środowiska. Wymagana jest zatem rejestracja operatorów eksploatujących bezzałogowe statki powietrzne:

• których masa wynosi 250 g lub więcej (dotyczy kategorii OTWARTEJ)
• które wyposażono w czujnik zdolny do zbierania danych osobowych (dotyczy kategorii OTWARTEJ)
• wykonujących operacje w kategorii SZCZEGÓLNEJ lub CERTYFIKOWANEJ 

Nie podlegają rejestracji osoby użytkujące drony o masie poniżej 250 g i nie posiadające czujnika zdolnego do zbierania danych osobowych (np. kamery) oraz osoby użytkujące drony będące zabawkami.

Po dokonaniu rejestracji, system wygeneruje Ci odpowiednie potwierdzenie (dostępne w Twoim profilu operatora) i przydzieli Ci Twój indywidualny numer. Musisz nanieść ten numer na drony których użytkujesz. W przyszłości (lub w dronach, które już udostępniają taką funkcję) będziesz musiał również wprowadzić numer Operatora do oprogramowania drona. 

Gdy już staniesz się formalnym operatorem, musisz jeszcze spełniać odpowiednie wymogi dotyczące kompetencji. Wymogi te wskazują konieczność uzyskania DOWODU ZALICZENIA SZKOLENIA ONLINE .  Po zakończeniu szkolenia na stronie Urzędu Lotnictwa Cywilnego i zaliczeniu egzaminu, który będzie na jego końcu,  system wygeneruje go automatycznie. Będzie on dostępny w Twoim profilu pilota. Możesz pobrać go na swój telefon lub inne urządzenie mobilne. Dokument ten należy pokazać w przypadku kontroli.

Minimalny wiek pilota drona wykonującego loty w kategorii OTWATEJ wynosi aktualnie 16 lat. 

Wymóg minimalnego wieku nie obowiązuje w stosunku do pilotów, którzy:

• wykonują loty z użyciem drona, który jest zabawką,
• został skonstruowany do użytku prywatnego i waży mniej niż 250 g,
• lub gdy wykonują oni loty pod bezpośrednim nadzorem pilota mającego więcej niż 16 lat i posiadającego Dowód Zaliczenia Egzaminu Online, o którym wspominamy powyżej.

---

Zagadnienia

---

Wstęp

Obowiązujące przepisy bardzo szeroko opisują wiele zagadnień dotyczących dronów latających na terenie Unii Europejskiej. Mówią one o kwalifikacjach pilotów, obowiązkach operatorów, warunkach lotów, sprawach technicznych, przestrzeni powietrznej i wielu innych kwestiach, z którymi każdy pilot drona powinien się zapoznać. 

Kurs który właśnie realizujesz, ma Cię przygotować do wykonywania podstawowych lotów w zasięgu wzroku, w taki sposób aby dać Ci wiedzę w zakresie tego gdzie i jak możesz latać zgodnie z przepisami oraz jak nie zrobić dronem krzywdy sobie i innym. 

Zapamiętanie podstawowych informacji z niniejszego kursu oraz stosowanie się do nich, pomoże Ci latać w bezpieczny i legalny sposób. Pamiętaj jednak, że pomimo zdobytej wiedzy, warto odwiedzić stronę internetową Urzędu Lotnictwa Cywilnego (link znajdziesz w profilu pilota) i zapoznać się ze szczegółowymi regulacjami w zakresie dronów latających na europejskim niebie. 

Zachęcamy do zapoznania się z:

• filmami informacyjnymi na kanale ULC: https://www.youtube.com/channel/UChqoikdlWkpl7MSH9g-FCcw
• seminariami na kanale EASA: https://www.youtube.com/c/EASA-European-Aviation-Safety-Agency

---

WAŻNE:

Dokument, który otrzymasz po ukończeniu kursu i zaliczeniu egzaminu jest ważny na terenie całej Unii Europejskiej. 

Kategorie lotów oparte o stopień ryzyka

Szkolenie rozpoczyna się od przedmiotu Bezpieczeństwo lotnicze nie bez powodu. To dlatego, że w lotnictwie, najważniejsze jest właśnie bezpieczeństwo. Bezpieczeństwo osób w powietrzu oraz tych, które znajdują się na ziemi.

Obowiązujące w Europie przepisy określają 3 kategorie lotów dronami: OTWARTĄ, SZCZEGÓLNĄ i CERTYFIKOWANĄ. 

Kategorie te, zostały stworzone w oparciu o stopień ryzyka, jakie stanowią loty wykonywane w tych kategoriach. 

Wyróżniono 3 kategorie, które opisano na rysunku poniżej: 

Kategoria OTWARTA powstała jako kategoria najbardziej przystępna, w której wykonuje się loty stanowiące niskie ryzyko dla otoczenia. Dlatego też, zasady lotów w tej kategorii są najprostsze i nie powinny być przeszkodą w codziennym wykonywaniu lotów. Co ważne, w kategorii OTWARTEJ można wykonywać loty zarówno rekreacyjne jak i komercyjne. 

Kurs, który właśnie realizujesz, omawia i przygotowuje do wykonywania lotów właśnie w kategorii OTWARTEJ.

Kategoria OTWARTA – podstawowe zasady

Podstawowe zasady obowiązujące w kategorii OTWARTEJ są następujące i trzeba je zapamiętać:

1. w czasie lotu utrzymuj drona w zasięgu widoczności wzrokowej swojej lub obserwatora jeżeli pomaga Ci w lotach,
2. Ty jako pilot drona,  musisz zapewnić utrzymanie drona w bezpiecznej odległości od osób (konkretne odległości od osób zależą głównie od masy drona i dowiesz się o nich w dalszej części kursu),
3. podczas lotu nie zrzucaj żadnych przedmiotów ze swojego drona, nie możesz też przewozić materiałów niebezpiecznych,
4. zawsze ustępuj pierwszeństwa przelotu załogowym statkom powietrznym (nawet poniżej 120 m wysokości można spotkać inne statki powietrzne np.: śmigłowce Lotniczego Pogotowia Ratunkowego. Nawet mały dron może być zagrożeniem dla takiego statku powietrznego w przypadku zderzenia),
5. nie wykonuj lotów pod wpływem alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych,
6. nie wykonuj lotów nad portami morskimi, elektrowniami, ujęciami wody i oczyszczalniami ścieków, jednostkami wojskowymi i poligonami bez zgody zarządzającego danym obiektem,
7. zachowuj szczególną ostrożność latając nad rurociągami paliwowymi, liniami energetycznymi i telekomunikacyjnymi, zaporami wodnymi, śluzami oraz innymi urządzeniami znajdującymi się w otwartym terenie, których zniszczenie lub uszkodzenie może stanowić zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi, środowiska albo spowodować poważne straty materialne, 
8. używaj drona zawsze zgodnie z instrukcją użytkownika dostarczoną przez producenta,
9. przestrzegaj ograniczeń w przestrzeni powietrznej i zapoznaj się z obowiązującymi strefami geograficznymi. Określają one możliwość wykonywania lotu w danym miejscu (więcej o strefach geograficznych znajdziesz w dalszej części kursu),
10. Nie przelatuj dronem w pobliżu miejsca, w którym trwają działania ratownicze, chyba że posiadasz na to zezwolenie wydane przez odpowiedzialne służby ratownicze,
11. podczas lotu utrzymuj drona w odległości nie większej niż 120 metrów od najbliższego punktu powierzchni ziemi (odległość pozioma nie jest określona, lecisz dopóki widzisz drona). W przypadku gdy przelot odbywa się w odległości 50 metrów w poziomie od sztucznej przeszkody o wysokości przekraczającej 105 metrów, wysokość lotu można zwiększyć o maksymalnie 15 metrów powyżej wysokości przeszkody (jak dokładnie rozumieć tą zasadę pokazuje poniższy rysunek).

DEFINICJE:

Materiały niebezpieczne – artykuły lub substancje, które w przypadku incydentu lub wypadku mogą stwarzać zagrożenie dla zdrowia, bezpieczeństwa, mienia lub środowiska.

Szczególna ostrożność – polega na zwiększeniu uwagi, dostosowaniu zachowania pilota lub zabezpieczenia i przystosowania miejsca startu i lądowania bezzałogowego statku powietrznego lub terenu, nad którym lot się odbywa, do warunków i sytuacji zmieniających się podczas wykonywania operacji, w stopniu umożliwiającym bezpieczne wykonanie lotu. 

Kategoria OTWARTA – drony stare i nowe

Z praktycznego punktu widzenia, kategoria OTWARTA jest podzielona na 2 główne grupy:

• w pierwszej z nich znajdują się te drony, które są już w użyciu. To również dron, którego posiadasz. Do tej grupy będą należeć też drony, które wejdą do sprzedaży przed 1 stycznia 2023, ale ich producenci nie nadadzą im klasy (o czym niżej).
• do drugiej grupy należą drony, które w przyszłości będą spełniać wymogi odpowiednich norm unijnych i trafiając na rynek zostaną oznaczone, tak aby każdy użytkownik wiedział jaką nadano im klasę. Klasa drona będzie decydować o tym w jakiej podkategorii (A1, A2, A3) kategorii Otwartej można będzie je użytkować.

Na chwilę obecną producenci nie mogą jeszcze nadawać klas swoim dronom, ze względu na brak unijnych instytucji, które będą potwierdzać zgodność produktów z odpowiednimi normami.

Do czasu, kiedy zaczniesz latać dronem z nadaną klasą (C0, C1, C2, C3, C4), zgodną z przepisami UE, Ciebie – jako właściciela drona „bez nadanej klasy” – będą obowiązywać specjalne przepisy przejściowe, określone dla kategorii OTWARTEJ. 

To właśnie od nich rozpoczniemy omawianie tego co wolno, a czego nie wolno robić przy użyciu Twojego drona.

Kategoria OTWARTA – drony bez klasy UE

Tak jak wspomniano na poprzednim slajdzie, drony, które nie mają nadanej klasy zgodnej z normą UE, latają na zasadach określonych w przepisach przejściowych, które określiła Komisja Europejska i wyglądają w następujący sposób:

• jeżeli posiadasz drona o masie do 250 g, nie musisz nawet robić tego szkolenia. Wystarczy, że przeczytasz instrukcję obsługi i zachowasz zdrowy rozsądek. Dopuszcza się przelot nad osobami postronnymi (z zachowaniem szczególnej ostrożności) ale nie wolno wlatywać nad zgromadzenia osób.
• jeżeli masz drona o masie do 500 g, musisz przejść i zaliczyć niniejszy kurs, możesz też przelecieć nad osobami postronnymi, które niespodziewanie znalazły się w obszarze lotów, które wykonujesz, musisz jednak ograniczyć czas przelotu nad tymi osobami do minimum. Nie wolno oczywiście wlatywać nad zgromadzenia osób.
• jeżeli masz drona o masie do 2 kg, musisz przejść i zaliczyć niniejszy kurs oraz zdać dodatkowy egzamin dla podkategorii A2 (o kategorii A2 dowiesz się w dalszej części kursu). Musisz też utrzymać drona w odległości 50 metrów w poziomie od osób.
• jeżeli masz drona o masie do 25 kg, musisz przejść i zaliczyć niniejszy kurs i utrzymywać drona w odległości co najmniej 150 metrów w poziomie od osób.

Poza powyższymi zasadami istnieją jeszcze reguły korzystania z przestrzeni powietrznej i wykonywania lotów w miejscach objętych szczególną ochroną. Te zasady są wspólne dla wszystkich dronów, zarówno tych, które będą spełniać normę UE jak i tych latających na zasadach przejściowych określonych powyżej. O tym jednak, w dalszej części kursu.

DEFINICJA:

ZGROMADZENIA OSÓB – zgromadzenia, w przypadku których zagęszczenie obecnych osób uniemożliwia im przemieszczanie się.

Kategoria OTWARTA – drony z klasą UE

Jak wspomniano wcześniej, w przypadku dronów, które w przyszłości spełnią wymagania normy unijnej, kategoria OTWARTA została podzielona dodatkowo na trzy podkategorie A1, A2 i A3, a drony w nich używane zaliczane będą do odpowiednich klas, co pokazuje tabelka poniżej.

Zasady dotyczące utrzymywania odległości od osób wyglądają w tym przypadku następująco:

w podkategorii A1: 

• latając dronem o masie do 250g (klasa C0 lub budowany samodzielnie)  możesz wykonać przelot nad osobami postronnymi (z zachowaniem szczególnej ostrożności),
• latając dronem z oznaczeniem klasy C1 (250g – 900g) możesz przelecieć nadosobami postronnymi, które niespodziewanie znalazły się w obszarze lotów, które wykonujesz, musisz jednak ograniczyć czas przelotu nad tymi osobami do minimum. Nie wolno Ci wlatywać nad zgromadzenia osób.

w podkategorii A2:

• latając dronem z oznaczeniem klasy C2 (900g – 4kg), musisz zapewnić odległości minimum 30 metrów w poziomie od osób niezaangażowanych w operację, lub minimum 5 metrów w poziomie przy włączonym trybie niskiej prędkości (max. 3m/s). W podkategorii A2 od pilota wymaga się uzyskania Certyfikatu Kompetencji Pilota BSP. Aby otrzymać powyższy dokument  należy przejść i zaliczyć niniejszy kurs, a także zdać nadzorowany egzamin teoretyczny z 3 dodatkowych przedmiotów (meteorologia, osiągi bezzałogowego systemu powietrznego w locie oraz techniczne i operacyjne środki ograniczające ryzyko na ziemi) w podmiocie szkolącym jak również złożyć oświadczenie o wystarczających umiejętnościach praktycznych.

w podkategorii A3:

• latając dronem z oznaczeniem klasy C3 lub C4 (4kg – 25kg), zapewnij, aby operacja nie stwarzała zagrożenia dla osób postronnych , a sam lot odbywał się w bezpiecznej bezpiecznej odległości co najmniej 150 metrów w poziomie od terenów mieszkaniowych, użytkowych, przemysłowych lub rekreacyjnych;

W żadnym przypadku, niezależnie od podkategorii, nie będzie można przelecieć nad zgromadzeniem osób.

Strefy geograficzne – przepisy

Obowiązujące przepisy powodują, że każdy kraj członkowski Unii Europejskiej ma możliwość ustanowienia tak zwanych stref geograficznych dla dronów.

Strefa geograficzna oznacza część przestrzeni powietrznej, wyznaczoną przez Polską Agencję Żeglugi Powietrznej, która ułatwia, ogranicza lub wyklucza operacje z użyciem bezzałogowych systemów powietrznych, aby wyeliminować zagrożenia związane z bezpieczeństwem, prywatnością, ochroną danych osobowych, ochroną lub środowiskiem, wynikające z operacji z użyciem tych systemów.

Strefy geograficzne są zatem doskonałym i elastycznym narzędziem do określania warunków wykonywania lotów w danym obszarze i tworzą strukturę przestrzeni powietrznej dla dronów.

UWAGA:

Każdy kraj Europy, określa strefy geograficzne na swój sposób. Zanim rozpoczniesz loty za granicą Polski, sprawdź jakie są możliwości i zasady wykonywania lotów w miejscu, do którego się wybierasz. Za lot wykonywany w sposób sprzeczny z prawem, mogą grozić bardzo surowe kary.

Strefy geograficzne – możliwe ograniczenia

Określając strefy geograficzne dla dronów, państwa członkowskie mogą:

• zakazać niektórych lub wszystkich operacji z użyciem dronów, 
• wymagać spełnienia szczególnych warunków w odniesieniu do niektórych lub wszystkich operacji z użyciem dronów,
• wymagać uzyskania uprzedniego zezwolenia na operację w odniesieniu do niektórych lub wszystkich operacji z użyciem dronów,
• objąć operacje z użyciem dronów określonymi normami środowiskowymi,
• zezwolić na dostęp wyłącznie niektórym klasom dronów,
• zezwolić na dostęp wyłącznie dronom wyposażonym w określone funkcje techniczne, w szczególności w systemy zdalnej identyfikacji lub systemy świadomości przestrzennej.

Istniejące strefy geograficzne

W Polsce dla lotów wykonywanych z użyciem dronów, określono następujące strefy geograficzne:

DRA-P – strefy zakazane, w których operacje przy użyciu dronów nie mogą być wykonywane (z wyłączeniem lotów na potrzeby zarządzającego strefą);

DRA-R – strefy ograniczone, w których  operacje przy użyciu dronów mogą być wykonywane za zgodą i na warunkach określonych przez zarządzającego strefą (najczęściej PAŻP). Strefy DRA-R podzielono dodatkowo na: 

• DRA-RH – strefy ograniczone o wysokim prawdopodobieństwie uzyskania zgody na lot;
• DRA-RM – strefy ograniczone o średnim prawdopodobieństwie uzyskania zgody na lot;
• DRA-RL – strefy ograniczone o niskim prawdopodobieństwie uzyskania zgody na lot;

DRA-I – strefy informacyjne, zawierające informacje konieczne dla zapewnienia bezpieczeństwa wykonywania lotów przy użyciu dronów (różnego rodzaju ostrzeżenia).

Planowane jest również określenie stref, które w przyszłości ułatwią realizowanie lotów automatycznych na dużą skalę i będą to strefy:

DRA-T – strefy ograniczone w których PAŻP wskazuje dodatkowe wymogi techniczne dla dronów, przy pomocy których realizowane będą loty. Dla strefy DRA-T.

DRA-U – strefy geograficzne dla systemów bezzałogowych statków powietrznych, w których dronów mogą odbywać się wyłącznie przy wsparciu określonych, zweryfikowanych usług zapewnianych w tej strefie i na warunkach wskazanych przez PAŻP.

Zanim rozpoczniesz lot, sprawdź w jakiej strefie geograficznej się znajdujesz. 

Możesz tego dokonać, przy pomocy systemu Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej  PansaUTM 

lub przez zintegrowaną z tym systemem aplikację DroneRadar. 

Te narzędzia, w prosty sposób podpowiedzą Ci, czy i kogo masz zapytać o zgodę. 

Wprowadzenie przepisów UE dla bezzałogowych statków powietrznych

Rosnące wykorzystanie, potencjał technologii oraz ilość dronów spowodował, że Komisja Europejska podjęła prace mające ujednolicić przepisy i procedury dla operacji bezzałogowych we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej. W związku z powyższym, 31 grudnia 2020 przestały obowiązywać krajowe przepisy i procedury państw członkowskich UE, dedykowane dla cywilnych użytkowników bezzałogowych statków powietrznych i zostały zastąpione przez:

ROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE KOMISJI (UE) 2019/947 z dnia 24 maja 2019 r. w sprawie przepisów i procedur dotyczących eksploatacji bezzałogowych statków powietrznych

ROZPORZĄDZENIE DELEGOWANE KOMISJI (UE) 2019/945 z dnia 12 marca 2019 r. w sprawie bezzałogowych systemów powietrznych oraz operatorów bezzałogowych systemów powietrznych z państw trzecich

Nadzór nad przestrzeganiem wymienionych wyżej przepisów lotniczych, na terenie Europy stanowi EASA – (European Union Aviation Safety Agency) Agencja Unii Europejskiej ds. bezpieczeństwa Lotniczego, natomiast w poszczególnych państwach członkowskich są to instytucje takie jak Urząd Lotnictwa Cywilnego, który w Polsce pełni rolę nadzoru lotniczego. Jako pilot drona musisz również znać taką instytucję jak Polska Agencja Żeglugi Powietrznej, która zarządza przestrzenią powietrzną w Polsce.

WAŻNE:

Wymienione powyżej akty prawne są dostępne na stronie Urzędu Lotnictwa Cywilnego i każda osoba wykonująca loty powinna się z nimi zapoznać.

Podstawowe zagadnienia – Pilot i Operator

W przypadku wykonywania lotów w kategorii OTWARTEJ masz kilka formalności do spełnienia. 

OPERATOR:

Po pierwsze musisz się zarejestrować jako operator systemu bezzałogowego statku powietrznego. Powinieneś jednak wiedzieć, kto aktualnie podlega rejestracji. 

Przepisy UE wymagają  rejestracji operatorów, których operacje mogą stwarzać zagrożenie, w tym zagrożenie dla bezpieczeństwa publicznego, ochrony prywatności oraz danych osobowych lub ochrony środowiska. Wymagana jest zatem rejestracja operatorów eksploatujących bezzałogowe statki powietrzne:

• których masa wynosi 250 g lub więcej (dotyczy kategorii OTWARTEJ)
• które wyposażono w czujnik zdolny do zbierania danych osobowych (dotyczy kategorii OTWARTEJ)
• wykonujących operacje w kategorii SZCZEGÓLNEJ lub CERTYFIKOWANEJ 

Nie podlegają rejestracji osoby użytkujące drony o masie poniżej 250 g i nie posiadające czujnika zdolnego do zbierania danych osobowych (np. kamery) oraz osoby użytkujące drony będące zabawkami.

Po dokonaniu rejestracji, system wygenerował Ci odpowiednie potwierdzenie (dostępne w Twoim profilu operatora) i przydzielił Ci Twój indywidualny numer. Musisz nanieść ten numer na drony których użytkujesz. W przyszłości (lub w dronach, które już udostępniają taką funkcję) będziesz musiał również wprowadzić numer Operatora do oprogramowania drona. 

PILOT:

Gdy już staniesz się formalnym operatorem, musisz jeszcze spełniać odpowiednie wymogi dotyczące kompetencji. Wymogi te wskazują konieczność uzyskania DOWODU ZALICZENIA SZKOLENIA ONLINE.  Po zakończeniu szkolenia na stronie Urzędu Lotnictwa Cywilnego i zaliczeniu egzaminu, który będzie na jego końcu,  system wygeneruje go automatycznie. Będzie on dostępny w Twoim profilu pilota. Możesz pobrać go na swój telefon lub inne urządzenie mobilne. Dokument ten należy pokazać w przypadku kontroli.

MINIMALNY WIEK:

Co ważne, minimalny wiek pilota drona wykonującego loty w kategorii OTWATEJ wynosi aktualnie 16 lat. 

Wymóg minimalnego wieku nie obowiązuje w stosunku do pilotów, którzy:

• wykonują loty z użyciem drona, który jest zabawką,
• został skonstruowany do użytku prywatnego i waży mniej niż 250 g,
• lub gdy wykonują oni loty pod bezpośrednim nadzorem pilota mającego więcej niż 16 lat i posiadającego Dowód Zaliczenia Egzaminu Online, o którym wspominamy powyżej.

DEFINICJA:

Operator systemu bezzałogowego statku powietrznego oznacza dowolną osobę prawną lub fizyczną eksploatującą lub zamierzającą eksploatować co najmniej jeden system bezzałogowego statku powietrznego.

Pilot bezzałogowego statku powietrznego jest osobą wykonującą lot.

Dron będący zabawką  jest to produkt przeznaczony dla dzieci poniżej 14 roku życia. Odpowiednie oznaczenie powinno znajdować się na opakowaniu, w którym dron jest sprzedawany.

Odpowiedzialność karna

Pamiętaj aby przestrzegać obowiązujących przepisów. Odpowiedzialność karna może być bardzo dotkliwa. 

Zwracaj szczególną uwagę na dwie kluczowe kwestie. 

Pierwszą z nich jest obowiązek rejestracji jako operator. Zarejestruj się i oznacz wszystkie Twoje drony numerem operatora. Jeżeli wykonujesz lot dronem bez numeru, możesz podlegać karze grzywny.

Drugą kluczową kwestią jest stosowanie się do zasad obowiązujących w strefach geograficznych, w których latasz. Wykonując w nich lot z naruszeniem przepisów, narażasz się na karę pozbawienia wolności nawet do lat 5.

WAŻNE:

W różnych krajach Unii Europejskiej, kary za nieprzestrzeganie przepisów mogą być inne. Bardziej lub mniej dotkliwe. Zawsze jednak należy stosować się do obowiązujących zasad.

Ograniczenia możliwości człowieka

Błąd ludzki jest najczęstszym powodem wypadków lotniczych dlatego warto znać swoje możliwości i ograniczenia oraz inne czynniki, które mogą wpłynąć negatywnie na bezpieczeństwo lotu.              

Zarówno substancje psychoaktywne (mogące znajdować się również w lekach, nawet tych bez recepty) jak i alkohol, wpływają negatywnie na zdolności psychofizyczne człowieka. Osoba będąca „pod wpływem” doznaje w mniejszym lub większym stopniu pogorszenia zdolności racjonalnej oceny sytuacji, a efektem może być błąd w czasie wykonywania lotu. Poza różnego rodzaju substancjami i ich efektami ubocznymi, warto również przeanalizować inne czynniki zewnętrzne i wewnętrzne, które na pierwszy rzut oka mogą wydawać się bez znaczenia ale mogą mieć negatywny wpływ na bezpieczeństwo wykonywanych lotów.  

Przed lotem weź pod uwagę następujące kwestie:

• choroby– czy masz dolegliwości spowodowane chorobą, które mogłyby mieć wpływ na poprawność lotu?
• leki – czy zażywasz jakieś leki mogące wpłynąć na aspekt psychofizyczny?
• stres– czy jesteś zaniepokojony innymi czynnikami w swoim życiu? Psychologiczne naciski codziennego życia mogą być powodem roztargnienia, a w konsekwencji wpływać na wydajność człowieka w każdej dziedzinie życia.
• alkohol – czy spożywałeś alkohol w ciągu ostatnich 8 do 24 godzin?
• zmęczenie– czy jesteś odpowiednio wypoczęty?
• emocje– a może spotkały Cię przykre wydarzenia, które mogą mieć wpływ na równowagę  emocjonalną?
• loty w nocy/w złych warunkach pogodowych-czy dron jest wystarczająco widoczny? Loty wykonywane w nocy lub we mgle wpływają na pogorszenie widoczności i orientacji.

Wszystkie powyższe czynniki mogą mieć negatywny wpływ na ocenę odległości, prędkości lub położenia i orientacji drona, którym latasz.

Decyzję o lotach zawsze warto poprzedzić tą krótką analizą. Może ona pomóc w uniknięciu przykrych konsekwencji nieudanego lotu.

Lista kontrolna

Procedury operacyjne odnoszą się do czynności wykonywanych w trakcie całej operacji lotniczej. Obejmują nie tylko sam lot drona ale również czynności przed jego rozpoczęciem oraz po zakończeniu. Warto sporządzić listę kontrolną wykonywanych czynności. Nawet najprostsza lista może być bardzo pomocna.

Lista kontrolna, jest to ustrukturyzowana lista wymaganych pozycji, rzeczy do zrobienia lub punktów do rozważenia. Może być używana m.in. do czynności przed lotem, procedur awaryjnych lub serwisowych. Realizowanie listy kontrolnej zapobiegnie pominięciu któregoś z elementów, a w efekcie wpłynie na poprawienie bezpieczeństwa lotu.

Na następnych slajdach opiszemy co i na jakich etapach lotu, może zawierać lista kontrolna.

Lista kontrolna przed lotem

PRZED LOTEM:

Dokonaj oceny obszaru na którym przeprowadzany będzie lot. Sprawdź jakie możesz napotkać problemy w czasie przygotowań do startu, lotu i lądowania. Zwróć szczególną uwagę na:

• zmiany wysokości terenu (maksymalna wysokość lotu w kategorii OTWARTEJ, to 120m od najbliższego punktu ziemi,
• przeszkody terenowe mogące utrudnić kontakt wzrokowy z dronem i lot w zasięgu wzroku,
• możliwość pojawienia się osób postronnych,
• bliskość obiektów strategicznych z punktu widzenia gospodarczego, infrastruktury krytycznej lub obiektów zamkniętych;
• źródła zakłóceń elektromagnetycznych (maszty antenowe, routery Wi-Fi,  konstrukcje stalowe, bliskość linii energetycznych);
• ograniczenia w przestrzeni powietrznej (strefy geograficzne);
• jeżeli w locie pomaga Ci obserwator – ustalcie zasady i sposób komunikacji pomiędzy sobą,

Sprawdź też warunki meteorologiczne:

• siłę oraz kierunek wiatru (wiatr będzie odbijał się od przeszkód terenowych tworząc turbulencje utrudniające sterowanie. Wraz z wysokością prędkość wiatru zazwyczaj rośnie. Sprawdź w instrukcji obsługi drona, przy jakiej maksymalnej sile wiatru może on bezpiecznie latać);
• temperaturę (niska temperatura wpływa na wydajność baterii oraz przy dużej wilgotności, może powodować oszronienie na   powierzchniach nośnych. Wysoka temperatura może powodować przegrzewanie się elektroniki);
• KP indeks (aktywność słoneczna, zaburzająca pole magnetyczne Ziemi oraz wpływająca na działanie kompasu i nawigacji satelitarnej);
• prawdopodobieństwo opadów / występowanie mgły (instrukcja producenta zawiera informacje o tym, czy system bezzałogowy może być eksploatowany w deszczu lub bardzo wilgotnym powietrzu. Wilgoć może uszkodzić elektronikę)
• możliwość wystąpienia burzy z piorunami (może zaboleć bardziej niż finansowe skutki utraty drona… odradzamy loty w takich warunkach).

Przedstartowa kontrola drona

Sprawdź dokładnie drona PRZED STARTEM (potem może być już za późno). W tym czasie warto zwrócić uwagę na:

• naładowanie i stan aparatury sterującej,
• naładowanie i stan urządzeń dodatkowych (tablet, telefon),
• naładowanie i stan baterii,
• prawidłowe mocowanie śmigieł,
• stan powierzchni nośnych (brak pęknięć, wyszczerbień),
• stan silników (brak luzów, swobodny obrót zgodny z charakterystyką silnika),
• stan ramy / kadłuba i podwozia (brak widocznych uszkodzeń, kompletność elementów, dokręcenie śrub),
• kalibrację kompasu;
• jakość łącza zdalnego sterowania;
• jakość transmisji wideo;
• programowanie funkcji fail-safe (zachowanie systemu w momencie utraty łącza);
• programowanie funkcji Go Home (automatyczny powrót do miejsca startu);

Znajdź bezpieczne miejsce do wykonania lotu testowego (nisko i blisko) i sprawdź:

• reakcja odbiornika (w dronie) na komendy z nadajnika (aparatura sterująca);
• prawidłowe działanie wszystkich przycisków aparatury sterującej;
• prawidłowe działanie systemu pozycjonowania satelitarnego (GPS);
• brak zakłóceń elektromagnetycznych.

W czasie lotu i po locie

W LOCIE:

• utrzymuj BSP w zasięgu wzroku pilota lub obserwatora,
• nie przekraczaj wysokości 120m,
• obserwuj otoczenie na wypadek pojawienia się osób postronnych lub innych statków powietrznych,
• obserwuj stan naładowania baterii / zapas paliwa,
• w przypadku wystąpienia sytuacji awaryjnej (nienormalnej) – nie panikuj;
• prawidłowe ustawienie przed lotem funkcji Fail-Safe zadziała w przypadku utraty łączności z dronem;
• jeżeli doszło do utraty łączności z BSP i nie wraca on automatycznie do miejsca startu, spróbuj zbliżyć się do niego w celu ponownego nawiązania połączenia gdyż najczęściej spowodowane jest to zbyt dużą odległością nadajnika od odbiornika.
• w przypadku stwierdzenia niesprawności któregoś z elementów systemu – postaraj się bezpiecznie sprowadzić drona na ziemię,
• jeżeli nastąpił całkowity brak kontroli nad dronem i przemieszcza się on w niekontrolowany sposób zagrażając osobom trzecim, spróbuj przerwać lot poprzez wyłączenie napędu i upadek drona w bezpiecznym miejscu.

PO LOCIE:

• wyłącz system,
• sprawdź temperaturę silników elektrycznych – czy któryś nie jest zdecydowanie cieplejszy,
• sprawdź ogólny stan drona – stan elementów konstrukcyjnych i kompletność śrub,
• sprawdź czy uszkodzeniom nie uległy śmigła i baterie,
• przygotuj system do transportu – baterie przechowuj poza dronem.
• naładuj baterie do napięcia dedykowanego przechowywaniu.

Bezzałogowe statki powietrzne – lataj z głową

Drony lub bardziej fachowo – bezzałogowe statki powietrzne, to urządzenia, które dziś są już powszechnie znane i każdy wie jak dron wygląda. Można je kupić w sklepach, Internecie, zbudować samemu. Można się nimi bawić, można używać w pracy. Mogą to być urządzenia bardzo proste lub bardzo skomplikowane. Mogą być drogie lub tanie. Zawsze będą to też urządzenia, które po prostu mogą spaść…

Każde urządzenie techniczne może się popsuć. Katastrofom z przyczyn technicznych ulegają nawet duże, certyfikowane statki powietrzne. Nie należy więc bezgranicznie ufać urządzeniu, które dopiero co wyjęto z pudełka, a nawet i takiemu, co lata już długo i nigdy nie spadło. 

Nawet niewielkie drony potrafią bardzo dotkliwie zranić i zawsze należy postępować z nimi ostrożnie. Dlatego podstawową i najważniejszą zasadą, którą każdy pilot powinien się kierować i mieć na pierwszym miejscu, jest po prostu zdrowy rozsądek. 

Tryby automatyczne

Dostępne na rynku drony posiadają wiele trybów automatycznych. Od najprostszych jak automatyczny start i lądowanie, przez automatyczny powrót do miejsca startu (RTH/RTL) i możliwość zaprogramowania w sytuacji utraty sygnału zdalnego sterowania (Fail Safe), aż  po zaawansowane takie jak np. możliwość lotu po wyznaczonych punktach (Wayponts), podążania za przemieszczającą się stacją bazową (Follow) lub widowiskowy oblot wybranego obiektu. Lot automatyczny charakteryzuje się tym, że pilot może w każdym momencie przejąć kontrolę nad dronem. 

Funkcje różnią się w zależności od producenta, modelu oraz stopnia zaawansowania drona. Należy pamiętać aby pierwsze próby użycia funkcji automatycznych przeprowadzić po dokładnym zapoznaniu się z instrukcją obsługi systemu bezzałogowego i w kontrolowanych warunkach, na dużej, otwartej przestrzeni.

W przypadku potrzeby przerwania lotu automatycznego w celu uniknięcia sytuacji niebezpiecznej, najszybszy sposób na odzyskanie kontroli ręcznej określa producent w załączonej instrukcji obsługi.

Instrukcja obsługi

Dzisiejsze drony, to konstrukcje już bardzo zaawansowane technicznie. Posiadają funkcje wspomagające lot, ładowarki same dbające o dobrą kondycję akumulatorów, telemetrię, która dostarcza informacji o wszystkich parametrach lotu. Są to konstrukcje coraz prostsze w obsłudze. Pamiętać jednak trzeba, że nawet najbardziej zaawansowany dron używany w nieodpowiedni sposób, może przysporzyć nam sporych problemów.

Dlatego instrukcja obsługi drona, którego posiadasz, to podstawowy i chyba najważniejszy dokument z jakim należy się dokładnie zapoznać jeszcze przed pierwszym lotem. Nie należy jej lekceważyć. Jest to podstawowe źródło wiedzy o urządzeniu które posiadasz, a obowiązek zapoznania się z tym dokumentem, nakładają obowiązujące przepisy i przede wszystkim zdrowy rozsądek. 

W instrukcji powinny się znajdować następujące informacje:

• opis przygotowania systemu do pracy;
• opis głównych elementów systemu;
• zasady sterowania i możliwość ich zmiany pod indywidualne preferencje;
• spis funkcji i wyposażenia wpływających na bezpieczeństwo lotu;
• sposób ustawienia funkcji awaryjnych i wspomagających lot;
• proces aktualizacji oprogramowania;
• procedura wprowadzania do systemu indywidualnego numeru operatora (jeżeli twój dron posiada już taką funkcję);
• względy bezpieczeństwa dotyczące:
  • zabezpieczenia ładunku i dodatkowego wyposażenia,
  • uniknięcia obrażeń od śmigieł lub innych ostrych krawędzi,
  • przechowywania i eksploatacji baterii,
  • wymaganych czynności serwisowych;
• możliwości i ograniczenia systemu:
  • maksymalna dopuszczana masa startowa,
  • maksymalna prędkość postępowa i prędkość wznoszenia,
  • ograniczenia środowiskowe takie jak maksymalna siła wiatru, odporność na deszcz i wilgoć, zakres temperatur dla poprawnej pracy systemu, umiejętność samodzielnego omijania napotkanych przeszkód, odporność na zakłócenia;

Wszystkie opisane wyżej zagadnienia, muszą Ci być bardzo dobrze znane. Bez ich znajomości nie powinno się wykonywać lotów. ponieważ ryzykujesz wypadkiem lub utratą drona.

Kilka dobrych rad

Po bardzo ogólnym omówieniu bezzałogowych systemów powietrznych, pora na kilka porad praktycznych odnośnie eksploatacji.

Czynniki zewnętrze mają duży wpływ na osiągi bezzałogowego statku powietrznego. Pamiętając o tych kilku punktach, znacząco podniesiesz bezpieczeństwo podczas wykonywanych lotów. 

Pamiętaj że:

• żaden przepis nie zastąpi zdrowego rozsądku. Nie zawsze coś co jest zgodne z obowiązującymi regułami jest całkowicie bezpieczne – zawsze kieruj się rozsądkiem,
• wiatr utrudni precyzyjne sterowanie, a w połączniu z przeszkodami terenowymi może zmieniać swój kierunek i siłę;
• lot pod wiatr będzie powodował szybsze zużycie prądu z akumulatorów,
• niska temperatura przyśpiesza rozładowywanie się baterii,
• opady atmosferyczne mogą spowodować uszkodzenie elektronicznych systemów,
• start i lądowanie powinny odbywać się na utwardzonej i czystej powierzchni. Unoszący się piach z łatwością zanieczyści silnik i może doprowadzić do jego przegrzania lub uszkodzenia mechanicznego,
• wysoka aktywność słoneczna (KP INDEX) może powodować błędne działanie systemów nawigacyjnych,
• aby móc latać w trybie pozycjonowania satelitarnego GPS niezbędne jest pozycjonowanie drona przez co najmniej cztery satelity (ale im więcej tym lepiej),
• przeszkody terenowe (drzewa, budynki) pomiędzy dronem, a aparaturą sterującą ograniczają efektywność łącza sterowania,
• akumulator pozostawiony w ładowarce bez nadzoru może się zapalić i spowodować poważny i trudny do ugaszenia pożar,
• kontakt z kręcącym się śmigłem boli… serio… nie musisz sprawdzać…

Ochrona prywatności i danych RODO, a bezzałogowe statki powietrze

Rozporządzenie o ochronie danych osobowych, RODO (ang. General Data Protection Regulation, GDPR), jest rozporządzeniem Unii Europejskiej, które weszło w życie z dniem 25/05/2018r. Zawiera ono przepisy o ochronie osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych oraz przepisy o swobodnym przepływie danych osobowych.

Dane osobowe są to wszelkie informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej.

W rozporządzeniu RODO określono dwa rodzaje danych osobowych – dane osobowe zwykłe oraz dane osobowe wrażliwe, podlegające szczególnym warunkom przetwarzania oraz ochronie.

Latanie nad czyimś terenem, może zostać odebrane jako uciążliwe i naruszające prywatność. Dobrą praktyką jest poinformowanie osób, którym lot może przeszkadzać o planie jego realizacji i celu przeprowadzenia.

W przypadku zarejestrowania czyichś danych osobowych i prośby o ich usunięcie ze strony osoby, której dane dotyczą – dane muszą zostać usunięte.

Jedynymi odstępstwami od powyższej zasady są przypadki gdy:

• dane osobowe posiadane przez Twoją firmę/organizację są potrzebne do korzystania z prawa do wolności wypowiedzi,
• zatrzymanie danych jest obowiązkiem wynikającym z przepisów prawa,
• podstawą są względy interesu publicznego (np. zdrowie publiczne, badania naukowe, statystyczne lub historyczne).

Wyjątki od RODO przestają też działać, jeśli przetwarzasz wizerunek w celach zawodowych.

Jeżeli decydujesz się na gromadzenie i przetwarzanie danych osobowych zapoznaj się szczegółowo z  obowiązkami, które narzuca na Ciebie rozporządzenie RODO.

Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (OC)

Przepisy UE określają obowiązek posiadania ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (OC) jedynie w przypadku użytkowników dronów o masie startowej większej niż 20 kg.

Każdy kraj członkowski Unii Europejskiej może określić własne (krajowe) wymagania w zakresie ubezpieczenia OC dla użytkowników dronów lżejszych niż 20 kg i w Polsce aktualnie trwają prace nad takimi przepisami. Na chwilę obecną ubezpieczenie nie jest jednak wymagane. W przyszłości może się to jednak zmienić dlatego warto monitorować stronę internetową Urzędu Lotnictwa Cywilnego gdzie znajdziecie Państwo informacje o wszelkich aktualizacjach w obowiązującym prawie.

W przypadku wykonywania lotów w innych krajach UE, należy sprawdzić, czy w danym miejscu OC jest wymagane.

Jeszcze kilka słów o bezpieczeństwie

Szeroko rozumiane bezpieczeństwo jest niezwykle istotne z punktu widzenia operacji lotniczych. Nie dotyczy to jedynie bezpieczeństwa osób na ziemi i innych statków powietrznych. Bezpieczeństwo pilota i operatora również może zostać zagrożone.
Dlatego należy pamiętać o zapewnieniu bezpieczeństwa lotów już od chwili przygotowywania się do startu przeprowadzając odpowiednie przygotowania.

Zadbaj o bezpieczeństwo na ziemi i w powietrzu:

• przed lotem sprawdź miejsce wykonywania lotu w poszukiwaniu różnego rodzaju zagrożeń,
• ustal źródła interferencji mogące powodować zakłócenia w transmisji radiowej (np. anteny, nadajniki BTS, routery Wi-Fi),
• sprawdź KP INDEX, mówiący o zakłóceniach pola magnetycznego ziemi. Wpływają one na pozycjonowanie drona przez system satelitarny i mogą spowodować trudności w pilotażu. Jeżeli KP INDEX jest wysoki, a lot konieczny możesz wyłączyć system pozycjonowania satelitarnego. Pamiętaj jednak, że lot z wyłączonym systemem GPS/GNSS, wymaga wysokich umiejętności pilotażu. Odpowiednie umiejętności warto zdobyć, ćwicząc w bezpiecznych warunkach lub pod okiem profesjonalnego instruktora,
• dokonaj przedstartowej kontroli całego systemu,
• skalibruj kompas (magnetometr) – jeżeli kalibracja nie powiedzie się, może to na przykład oznaczać zakłócenia pola magnetycznego w Twoim otoczeniu, co wymusi zmianę miejsca startu.
• weź pod uwagę osoby i zwierzęta będące w pobliżu i utrudnienia które mogą powodować,
• poczekaj aż dron zostanie spozycjonowany przez system satelitarny, a miejsce jego startu zostanie zapisane;
• ustaw funkcje automatycznego reagowania drona na utratę sygnału sterującego adekwatnie do miejsca w którym planujesz lot;
• zabezpiecz miejsce startu i lądowania;
• planuj wykorzystanie drona w sposób minimalizujący uciążliwość dla ludzi i zwierząt,
• pomyśl co jeszcze może ci sprawić problemy w wykonywaniu lotu i staraj się unikać źródeł tych problemów.

Po przejściu szkolenia na stronie Urzędu Lotnictwa Cywilnego i przejściu testu otrzymasz Certyfikat i staniesz się operatorem BSP w kategorii Otwartej w klasie A1 i A2

Żródło: Urzędu Lotnictwa Cywilnego